«ابن ابی نصر» می­گوید: به حضرت رضا(ع) عرض کردم: بعضی از اصحاب ما قائل به جبر و بعضی قائل به اختیار هستند و درخواست داشت که حضرت رضا(ع) حق مطلب را بیان کند. امام فرمود: بنویس به نام خداوند بخشنده مهربان. امام سجاد(ع) از حضرت باریتعالی نقل کرده که فرموده است: ای فرزند آدم! تو با مشیت و خواست من دارای اراده و مشیت هستی، تو با نیرویی که از من داری واجبات مرا بجا می­آوری، تو با نعمت من قوت و توان معصیت مرا پیدا کرده­ای».

«در این حدیث به دو مطلب اساسی در بحث جبر و اختیار اشاره شده است. یکی درباره ساختمان بشر آزاد و دیگری درباره نیرویی که بشر در اعمال آزادی خود بکار می­برد.

در قسمت اول خداوند آزادی و مشیت بشر را وابسته به مشیت خود می­کند و در واقع می­فرماید: ای فرزند آدم! اراده کردم موجود با اراده و مختاری را بیافرینم و تو را آفریدم. پس قدرت اراده و مشیت تو ناشی از مشیت و خواست من در آفرینش تو است. در قسمت دوم می­فرماید: ای فرزند آدم، تو که با اختیار و آزادی عمل می­کنی و با اراده خود به کار نیک و بد دست می­زنی متوجه باش که نیروی کار تو از من است و قدرتی را که من به تو عطا کرده­ام با اراده و مشیت خود در راه اطاعت من یا برای مخالفت با من به کار می­بری- از این بیان معنی «امر بین الامرین» به خوبی واضح می­شود زیرا از یک طرف خداوند بشر را مختار و آزاد آفریده پس آدمی از نظر اساس آفرینش در گروه موجودات مجبور نیست. از طرف دیگر آزادی و مشیت بشر وابسته به مشیت خداوند است و بعلاوه نیرویی را که در راه استفاده از آزادی خود به کار می­برد از خداوند است و از خود مستقلاً چیزی ندارد. نتیجه آن می­شود که بشر در اساس خلقت از موجودات مجبور جدا شده و از منزل جبر مطلق عبور کرده است، ولی به منزل آزادی مستقل و اختیار مطلق نرسیده و هرگز نخواهد رسید و پیوسته در منزلی قرار دارد، که بین جبر و اختیار است «بحول الله و قوته اقوم و اقعد»-«به قدرت الهی و با نیروی پروردگار من می­ایستم و من می­نشینم».

این جمله کوتاه آیینه تمام نمای امر بین امرین است. نشستن و برخاستن دو عملی است که بشر به اختیار و اراده خود انجام می­دهد و در این کار مجبور نیست. ولی این عمل اختیاری و آزاد از نیرویی سرچشمه می­گیرد که متعلق به خداوند است. پس آدمی در عمل نشستن و برخاستن نه مجبور مطلق است و نه مختار مطلق بلکه در حدّ وسط قرار دارد. عمل از بشر است و نیرو از خداوند. »

برگرفته از کتاب نماز و دعا از دیدگاه امام رضا(ع) – نویسنده محسن کتابچی

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: